Krimp uitleningen
De uitleningen van gedrukte boeken krimpen harder dan de ledenaantallen. Dit betekent dat bibliotheekleden gemiddeld steeds minder boeken lenen. De absolute top lag in 1983, toen Nederlanders 174 miljoen boeken uit de bibliotheek mee naar huis namen. In de tien jaar die volgden, schommelde het aantal uitleningen constant rond de 170 miljoen, om vanaf halverwege de jaren 90 structureel te gaan dalen (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023).
In 2022 zijn er 53,3 miljoen gedrukte boeken uitgeleend, bijna twee derde minder dan de 141,4 miljoen in het jaar 2000. Ten opzichte van 2021 groeide het aantal uitleningen van gedrukte boeken met een derde. Deze toename, de eerste sinds 1997, is in feite een compensatie van de sterke dalingen tijdens de coronacrisis. Bibliotheken sloten in deze periode meermaals gedwongen de deuren. In 2022, het eerste jaar met weinig coronamaatregelen, zijn er nog altijd 13% minder uitleningen dan in 2019, het laatste jaar voor de coronacrisis (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023).
Een bibliotheeklid neemt anno 2022 gemiddeld 16 boeken per jaar mee naar huis, tegen 33 in 2000. Boeken nemen 98% van alle uitgeleende materialen voor hun rekening. Van de uitgeleende boeken is 98% Nederlandstalig (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023).
Ontwikkeling volwassenen
De krimp betreft, in lijn met het patroon bij de leden, vooral het aantal uitleningen aan volwassenen. In 2000 gingen er 82,7 miljoen gedrukte boeken voor volwassenen over de balie, terwijl dit er 21,7 miljoen (-74%) waren in 2022. Het grootst is de neergang bij het genre non-fictie, waar het aantal uitgeleende boeken daalde van 25,4 miljoen naar bijna 5 miljoen (-80%). Bij fictie gaat het om een krimp van 71%, van 57,2 miljoen naar 16,7 miljoen uitgeleende boeken. Waar een volwassen bibliotheeklid in 2000 gemiddeld 37 boeken mee naar huis nam, zijn dit er zeventien in 2022. Het aantal uitleningen van gedrukte boeken voor volwassenen groeide van 2021 op 2022 wel, met 27% (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023).
Ontwikkeling jeugd
Ook de jeugdleden zijn minder boeken gaan lenen. Het aantal uitleningen is sinds 2000 vrijwel constant gedaald: van 58,8 miljoen naar 31,6 miljoen stuks in 2022 (-46%). Net als bij volwassenen is de neergang binnen het genre non-fictie (‘ontwikkelingsboeken’) het grootst, van 10,9 miljoen naar 4,5 miljoen uitleningen (-59%). Voor fictie (‘verhaalboeken’) gaat het om een daling van 43%, van 47,9 miljoen naar 27,1 miljoen uitleningen. Waar een jeugdlid in 2000 gemiddeld 29 boeken mee naar huis nam, zijn dit er vijftien in 2022. Het aantal uitleningen van gedrukte boeken voor de jeugd groeide van 2021 op 2022 wel, met 39%. Ongeveer een op de vijf uitgeleende boeken vindt plaats binnen het leesbevorderingsprogramma de Bibliotheek op school (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023).
Bibliotheken lenen meer kinder- en jeugdboeken uit dan boeken voor volwassenen. 59% van de uitleningen betreft een kinder-of jeugdboek, tegen 41% boeken voor volwassenen. Tot en met het jaar 2014 was een meerderheid van de uitgeleende boeken bestemd voor volwassenen (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023). De groep mensen die met vrij grote regelmaat boeken leent, krimpt. Het aantal Nederlanders van dertien jaar of ouder dat minstens een keer per kwartaal een boek leent is tussen 2012 en 2018 gedaald van 30% naar 21%. De groep mensen die minstens jaarlijks een boek leent, steeg in deze periode van 8% naar 17%. Met name vrouwen zijn minder vaak boeken gaan lenen (KvB Boekwerk, Koninklijke Bibliotheek & GfK, 2018).
De collectie van gedrukte boeken bij de bibliotheek bestaat in 2022 uit 22,5 miljoen exemplaren, nagenoeg evenveel als in het jaar ervoor. 44% van de collectie bestaat uit boeken voor volwassenen en 56% uit boeken voor de jeugd. Bibliotheekleden zijn overwegend tevreden over de collectie (Koninklijke Bibliotheek, 2023).
Uitleningen versus verkopen
Terwijl de uitleningen bij de bibliotheek vrij structureel dalen, is de verkoop van boeken de laatste jaren gestabiliseerd. Nederlanders kochten in 2022 gemiddeld 2,5 boeken (gedrukt en digitaal). Tien jaar geleden ging het om 2,7 exemplaren, waarmee het gemiddeld aantal gekochte boeken daalde met 7%. Nederlanders leenden in 2022 gemiddeld drie boeken (gedrukt en digitaal), tegen 5,1 boeken in 2012. Dit is een daling van 41%. De verkopen blijven, in verhouding tot de uitleningen, sterker op peil.
Voor ieder boek dat Nederlanders in 2022 kochten, leenden ze 1,2 exemplaren. In 2012 waren dit er 1,9. In verhouding tot de aankopen zijn de uitleningen fors gedaald. De oorzaak hiervan is onbekend. Mogelijk neemt de wens om boeken te lenen af door het stijgende welvaartsniveau (CBS, 2023). Een groeiende groep mensen kan het zich permitteren om boeken in bezit te krijgen in plaats van ze in bruikleen te hebben. Tegelijkertijd ontstaan er in het digitale domein abonnementsmodellen waarbij de lezer voor een vast bedrag per maand boeken ter beschikking krijgt. Deze mengvorm tussen kopen en lenen vertoont sterke groei.
