Wie alleen zou kijken naar de hoeveelheid media-aandacht voor lezen, zou zomaar kunnen denken dat het goed gaat met het lezen in ons land. De kranten staan er vol mee; lezen komt steeds opnieuw ter sprake in het journaal, aan talkshowtafels en in actualiteitenrubrieken. Helaas is slecht nieuws de aanleiding voor al die aandacht. Nederlandse kinderen en jongeren lezen steeds minder goed. De recente internationaal vergelijkende onderzoeken PISA en PIRLS laten zien dat tienjarigen nog slechter dan voorheen scoren op de complexere leesvaardigheden, op leesplezier en op leestijd. Te weinig leerlingen in het basisonderwijs halen het taalniveau dat nodig is om zonder problemen de overstap naar het voortgezet onderwijs te maken. Bovendien groeit de kloof tussen zwakke en sterke lezers.
Zo staan we nu op het punt dat straks zo’n 33% van de Nederlandse vijftienjarigen risico loopt om laaggeletterd van school te komen. Hoe het kan dat jongeren in ons land behoren tot de slechtste en minst gemotiveerde lezers ter wereld, weten we als Stichting Lezen als geen ander. De leesomgeving is op veel plekken verschraald en het lees- en literatuuronderwijs verslechterd. Niet voor niets ontwikkelden we jaren geleden het concept van De doorgaande leeslijn. We moeten kinderen vanaf de geboorte tot aan het einde van hun schoolloopbaan omringen met taal, verhalen en goede boeken, met volwassenen die van lezen houden, de literatuur kennen en weten hoe leren lezen werkt. Vallen er gaten in de doorgaande leeslijn, dan hapert de ontwikkeling van jonge lezers, met desastreuze effecten. Zowel voor de jongeren zelf, die zich als laaggeletterde moeilijk zullen kunnen redden, als voor de samenleving en de economie, die daar veel schade van zullen ondervinden.
Het goede nieuws is dat steeds meer beslissers en bestuurders, organisaties en professionals in cultuur, onderwijs en opvoeding De doorgaande leeslijn omarmen en daarvoor verantwoordelijkheid nemen. En dat ze gaan zien dat leesbevordering een gezamenlijke opgave is, met een sleutelrol voor het onderwijs. Columnist Aleid Truijens verwoordt het treffend: “Het zal op school moeten gebeuren, waar álle kinderen komen (..) Het besef moet doordringen, bij alle leerkrachten, lerarenopleiders en beleidsmakers, dat lezen het belangrijkste schoolvak is. Een eerste levensbehoefte, ook voor wie nooit een boekverslinder zal worden.” (de Volkskrant 22/12/2022)
De grote winst van de afgelopen periode is dat de departementen Cultuur en Onderwijs van het ministerie van OCW de handen ineen hebben geslagen en er uit het Masterplan basisvaardigheden veel incidenteel geld beschikbaar is gekomen en nog zal komen voor leesbevordering. Met deze financiële injectie kan tot 2027 op bijna 3.300 extra kinderopvang- en onderwijslocaties een goede leesomgeving worden gecreëerd en zal op duizenden andere locaties de bestaande leesomgeving worden verbeterd. De kennisproducten en het sterke netwerk van Stichting Lezen vormen het fundament van deze grootschalige versterkingsoperatie.
We willen en zullen de leescrisis oplossen. Het tij keren kan, maar we moeten het samen doen en het is een kwestie van lange adem. In dit activiteitenplan is onze blik gericht op de komende vier jaar. Dankzij de BIS kan Stichting Lezen de leesbevordering blijven voeden en sturen, weg van de crisis, richting de oplossing.
Aandachtspunten 2025 – 2028
Steeds meer beleidsmakers, bestuurders en beslissers bij de overheid en in opvoeding en onderwijs weten dat lezen belangrijk is en dat leesbevordering voor alle leeftijden en op alle niveaus aandacht nodig heeft. Met De doorgaande leeslijn en met Kunst van Lezen heeft Stichting Lezen laten zien hoe onze integrale en structurele leesaanpak van 0 tot 20 jaar werkt en dat deze loont. Daardoor wordt er een groeiend beroep op ons gedaan. Met het oog daarop richten wij ons in de nieuwe BIS-periode op:
- Het verdiepen van onze kennis over lezen, leesbevordering en literatuureducatie op die punten waar ons werk extra context en onderbouwing nodig heeft en waar het werkveld behoefte heeft aan (meer) houvast.
- Het verbeteren van de leesomgeving van kinderen door onze kennis te vertalen naar de praktijk, door kennisuitwisseling met en tussen leesbevorderaars, door de structurele interventies BoekStart, BoekStart in de kinderopvang en de Bibliotheek op school en door campagnes en projecten.
- Het versterken van ons netwerk om zoveel mogelijk actieve maatschappelijke steun te krijgen voor leesbevordering en literatuureducatie, door overal te vertellen hoe belangrijk lezen is en hoe je kinderen en jongeren kunt laten uitgroeien tot echte lezers.
We maken voor deze BIS-periode scherpe keuzes. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van campagnes, projecten, opleidingen en andere activiteiten verleggen we zoveel mogelijk naar partners. Stichting Lezen zorgt voor inhoudelijke input, financiering en/of kwaliteitsbewaking. We geven kaders mee, helpen de partners om de impact van hun activiteiten te monitoren en geven de verbeterpunten terug in de kaderstelling voor eventuele vervolgactiviteiten. Zo krijgen we meer armslag om ons andere werk goed te kunnen doen. Tegelijkertijd stellen we partners in het werkveld in staat om op datzelfde gebied een stap vooruit te doen. Wil je meer weten over de koers van Stichting Lezen in de komende jaren? Lees het activiteitenplan Het tij keren kan!
Onze kernwaarden
De vier kernwaarden die hieronder staan, geven kernachtig weer hoe Stichting Lezen haar opgave benadert en haar werkwijze vormgeeft.
Optimistisch We geloven in wat we doen en we richten ons op wat wél kan. Dat houdt ons positief! En met die optimistische insteek trekken we mensen aan.
Verbindend We zijn gericht op samenwerken, want samen maken we impact. Daarom zijn we heel benaderbaar, onderzoeken we hoe we relevant kunnen zijn voor de ander en vormen we de plek waar alles samenkomt.
Boeiend Met ons hoofd in onderzoek en onze voeten in de klei: aan alle kanten zijn we gegrepen door de krachtige effecten van lezen. We willen ook de ogen van anderen daarvoor openen.
Activerend We zijn doelgericht en houden er daarom van om dingen ook echt in gang te zetten: om mensen te activeren mee te werken aan het bereiken van concrete doelen.
Producten en diensten
Met onze producten en diensten ondersteunen we iedereen die een rol speelt in leesbevordering, van professionals op scholen tot ouders thuis. We bieden hun kennis en een effectief instrumentarium.