De meeste middelbare scholieren en mbo-studenten kunnen goed genoeg lezen volgens de referentieniveaus taal en rekenen. Wel is de leesvaardigheid in de onderbouw van het voortgezet onderwijs en in het mbo gedaald.
De referentieniveaus geven weer wat kinderen dienen te kennen en kunnen. Het kader bestaat uit fundamentele niveaus en streefniveaus. Het fundamentele niveau (F-niveau) is de basis die zoveel mogelijk leerlingen dienen te beheersen op een bepaald moment in hun schooltijd.
Middelbare scholieren onderbouw
36% van de leerlingen in het vmbo basis- en kaderberoeps behaalt aan het eind van leerjaar 2 referentieniveau 1F. In de gemengde en theoretische leerweg gaat het om 87%. Het is opvallend dat het aantal leerlingen dat aan het eind van het basisonderwijs 1F haalt hoger ligt dan in het vmbo in leerjaar 2. De Onderwijsinspectie noemt als mogelijke verklaringen (Inspectie van het Onderwijs, 2024):
- verschillen in het onderwijsprogramma tussen basis- en voortgezet onderwijs;
- een daling in de leermotivatie van leerlingen door de puberteit;
- verschillen in de toetsing (papier tegenover digitaal);
- een belangrijke eindtoets in het basisonderwijs tegenover een toets zonder belang voor de schoolloopbaan van leerlingen in leerjaar 2;
- de schoolsluitingen als gevolg van corona.
99% van de havo- en vwo-leerlingen beheerst aan het eind van leerjaar 2 niveau 1F of hoger (Inspectie van het Onderwijs, 2024).
Een kleine groep leerlingen haalt in leerjaar 2 al het fundamentele eindniveau voor het eindexamen. Voor vmbo is dit niveau 2F, voor havo 3F en voor vwo 4F. 2% van de leerlingen in basis- en kaderberoeps en een derde in de gemengde en theoretische leerweg van het vmbo behaalt in leerjaar 2 niveau 2F. 13% van de havo- en vwo-leerlingen haalt in leerjaar 2 niveau 3F (Inspectie van het Onderwijs, 2024).
De leesprestaties van middelbare scholieren zijn gedaald. Leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn achteruit gegaan in leesvaardigheid en woordenschat sinds 2018/2019, het laatste schooljaar voor de coronapandemie (Seton et al., 2024).
Middelbare scholieren bovenbouw
Vmbo-leerlingen dienen op het eindexamen Nederlandse taal het referentieniveau 2F te beheersen. In basisberoeps slaagt de grootste groep hierin: 91%. In kaderberoeps gaat het om 87%, in de gemengde en theoretische leerweg om 83% (Inspectie van het Onderwijs, 2022).
Aan het eind van de havo geldt het referentieniveau 3F als minimale eis. 82% van de leerlingen behaalt dit niveau op het eindexamen Nederlands. Vwo-leerlingen dienen op het eindexamen Nederlandse taal ten minste referentieniveau 4F te beheersen. 87% slaagt hierin (Inspectie van het Onderwijs, 2022).
Mbo-studenten
Mbo 2- en 3-studenten dienen aan het eind van hun opleiding referentieniveau 2F te beheersen. 86% van de mbo 2-studenten en 92% van de mbo 3-studenten slaagt hierin. Aan het eind van mbo 4 geldt referentieniveau 3F als minimale eis. 64% van de leerlingen behaalt dit niveau (Inspectie van het Onderwijs, 2025).
De leesvaardigheid in het mbo loopt terug. Het aantal mbo-studenten dat het vereiste referentieniveau haalt ligt lager dan in voorgaande jaren. In 2019 behaalde nog 91% van de mbo 2-studenten en 95% van de mbo 3-studenten referentieniveau 2F; 76% van de mbo 4-studenten haalde 3F (Inspectie van het Onderwijs, 2025).
