Aantal mediatheken daalt
Het aantal mediatheken met een mediathecaris in het voortgezet onderwijs is teruggelopen. In 2024 waren er 422 mediatheken met een mediathecaris, goed voor een dekking van 29% van de locaties voor voortgezet onderwijs (DUO Onderwijsonderzoek, 2024). Dit is iets minder dan de 427 in 2022, maar een daling ten opzichte van 2019, toen de teller stond op 561, en van 2012, toen er op 709 locaties voor voortgezet onderwijs een mediatheek met mediathecaris aanwezig was. Het zijn vooral middelbare scholen die havo en/of vwo aanbieden die een mediatheek met mediathecaris huisvesten (DUO Onderwijsonderzoek, 2024).
Schoolleiders en leerkrachten bevestigen dit beeld desgevraagd. 13% van de schoolleiders zegt dat er geen mediatheek is op de school, maar in het verleden wel (Kieft & DUO Onderwijsonderzoek, 2024). 78% van de docenten op de havo en/of het vwo zegt dat de school een eigen mediatheek of schoolbibliotheek huisvest. 47% heeft (hiernaast) boeken beschikbaar in de lokalen voor de lessen Nederlands (DUO Onderwijsonderzoek, 2016). Op scholen met vmbo is volgens docenten in 61% van de gevallen een mediatheek aanwezig met een collectie leesboeken (DUO Onderwijsonderzoek, 2017).
Weinig aanwas mediathecarissen
Ruim acht op de tien mediatheken beschikken over een betaalde, professionele mediathecaris. Mediathecarissen zijn overwegend vrouwen (89%), boven de vijftig jaar (83%) en gediplomeerd op hbo+-niveau (67%) (Kieft & DUO Onderwijsonderzoek, 2024). Dit profiel is in lijn met de samenstelling van het personeel bij de openbare bibliotheek. Terwijl er bij de openbare bibliotheek de laatste jaren weer sprake is van verjonging, worden mediathecarissen gemiddeld steeds ouder: in 2012 was nog 72% ouder dan 50 jaar (Kieft, 2012).
Mediathecarissen hebben gemiddeld vijftien jaar werkervaring. Een kwart geeft aan geen opleiding of cursus te hebben gevolgd die te maken heeft met hun functie in de mediatheek. Dit zijn vooral mediathecarissen onder de vijftig jaar en met minder dan vijf jaar werkervaring. De helft van de mediathecarissen heeft kortdurende opleidingen en cursussen gevolgd (Kieft & DUO Onderwijsonderzoek, 2024).
Tevredenheid mediatheek
Schoolleiders en mediathecarissen op scholen met een mediatheek, tonen zich overwegend tevreden. Ze geven de mediatheek een cijfer van respectievelijk een 7,5 en 7,7. Ze waarderen vooral de actuele en uitgebreide boekencollectie, de mooie, rustige ruimte en de toegankelijke locatie in de school (Kieft & DUO Onderwijsonderzoek, 2024).
Tevredenheid boekencollectie
Rond de acht op de tien mediathecarissen vinden dat het aantal boeken in de mediatheek, het aantal fictieboeken en de verscheidenheid in genres vrijwel tot helemaal op orde is. Zeven op de tien geven aan dat dit het geval is voor de actualiteit van de boeken, de verscheidenheid in onderwerpen en de diversiteit en inclusiviteit van auteurs en personages. Het minst op orde zijn het aantal non-fictieboeken en de verhouding tussen fictie- en non-fictieboeken: de helft geeft aan dat dit het geval is (Kieft & DUO Onderwijsonderzoek, 2024).
Docenten op zowel het vmbo als op de havo en het vwo zijn, net als mediathecarissen, te spreken over de boekencollectie. Een meerderheid is tevreden over de verscheidenheid in niveaus, genres en onderwerpen. Ook zijn de meeste docenten tevreden over de omvang en actualiteit van de collectie, de aantrekkelijkheid van de boeken voor de leerlingen en de afstemming van de collectie op de leeslijst. Er zijn meer docenten op havo en vwo die te spreken zijn over de kwaliteit van de boekencollectie dan op het vmbo (DUO Onderwijsonderzoek, 2016; DUO Onderwijsonderzoek, 2017).
Leesbevordering
Driekwart van de mediathecarissen geeft aan dat de mediatheek een belangrijke rol speelt op het gebied van leesbevordering. Dit zijn vooral mediathecarissen op scholen die vmbo aanbieden. Vier op de vijf mediathecarissen zeggen dat de mediatheek betrokken is bij het organiseren van activiteiten op het gebied van leesbevordering. Dit betreft in de meeste gevallen Lezen voor de Lijst, bezoeken van schrijvers en het uitvoeren van activiteiten en werkvormen zoals vrij lezen (Kieft & DUO Onderwijsonderzoek, 2024).
Bijna de helft van de mediathecarissen geeft aan dat er een beleidsplan is met een visie en doelstellingen op het gebied van de mediatheek. Dit plan krijgt op een minderheid van de scholen jaarlijkse bijstelling. Zes op de tien mediathecarissen geeft aan dat er sprake is van evaluatie en kwaliteitsmonitoring van de mediatheek, zoals bezoekregistraties en evaluatiegesprekken (Kieft & DUO Onderwijsonderzoek, 2024).
