Het is goed dat de waarde van lezen ter discussie wordt gesteld — juist omdat het ons de kans geeft om te laten zien wat lezen werkelijk doet. De wetenschappelijke nuance in het artikel is welkom, maar het stuk lijkt de aandacht af te leiden van de kern. Lezen is geen hype of hobby, want een cruciale vaardigheid én bron van verdieping in een tijd van constante afleiding en schermprikkels.
De praktijk vraagt om aandacht en focus
Er zijn duidelijke verschillen tussen lezen van papier en schermen. Interessant zijn bijvoorbeeld de resultaten van onderzoeken over hoe taskswitchen lezen oppervlakkiger maakt en hoe het begrip van het e-book lager is dan van papieren boeken.
Dat cognitieve verwerking bij lezen, luisteren of kijken in een laboratoriumsetting vergelijkbare processen laat zien, is interessant, maar in de praktijk lezen we geen boek onder laboratoriumomstandigheden. In het echte leven concurreert een boek met talloze impulsen – en het lezen ervan vraagt om focus, concentratie, langzame aandacht en reflectie. Die eigenschappen zijn niet slechts bijproducten van het lezen, ze zijn de oefening. Alleen al om die reden is lezen essentieel voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren.
De impact van lezen is diep en breed
Onderzoek toont aan dat lezen van teksten – meer dan video’s – leidt tot een grotere woordenschat, beter tekstbegrip en sterkere verbeeldingskracht. Kinderen die veel lezen, gaan significant beter presteren op school. Niet omdat ze de letters sneller omzetten in klanken, maar omdat ze leren redeneren, interpreteren en analyseren. Boeken, fictieboeken in het bijzonder, bieden bovendien een rijke, gelaagde wereld waarin empathie wordt geoefend en waarin je als lezer actief verbanden legt, vooruitdenkt en reflecteert. Er is een groot verschil in kansen voor mensen die lezen — en mensen die dat niet (goed) kunnen. Uit meerdere onderzoeken blijkt: geletterdheid hangt samen met je plek op de arbeidsmarkt, je gezondheid en zelfs je levensverwachting. Dat is geen klein verschil. En dat maakt lezen essentieel — zeker in een samenleving die steeds complexer wordt.
Rust, reflectie en ruimte in een schermtijdcultuur
Het artikel suggereert terecht dat ontspanning persoonlijk is. Maar waar video’s en TikTok direct zintuigen overnemen, biedt lezen ruimte. Juist die ‘mono-modale’ ervaring waarover Derks spreekt, geeft ruimte aan eigen gedachten, creativiteit en verdieping. In een wereld waarin jongeren gemiddeld 6 uur per dag op een scherm zitten, is een papieren boek een van de weinige plekken waar het hoofd tot rust komt én op scherp blijft.
Lezen geeft autonomie en verbeelding
En kinderen en jongeren leren niet alleen lezen voor school of het lezen van een belastingbrief. Laat ze ontdekken hoe taal deuren opent – naar kennis, begrip, kansen, maar ook naar plezier en verbeelding. Lezen als een vorm van vrijheid en zelfbeschikking. Dáár kan geen algoritme tegenop.
Pleidooi voor structurele leestijd
Lezen is dus geen wondermiddel, maar het is wel bewezen effectief. Niet voor niets pleiten wij met kracht voor dagelijkse vrije leestijd in school én thuis*. Want lezen leert je niet alleen beter denken, maar ook jezelf en anderen beter begrijpen. Wie leest, heeft een goed verhaal: in het boek én in het leven.
Namens de Leescoalitie,
Tamar van Gelder (directeur bestuurder Stichting Lezen) en Eveline Aendekerk (directeur bestuurder stichting CPNB)