Jong geleerd is oud gedaan: dit spreekwoord gaat ook op voor het lezen. Kinderen die zijn opgegroeid in een rijke leesomgeving, groeien over het algemeen uit tot fervente lezers. Zij lezen op volwassen leeftijd vaker detectives, romantische fictie en Nederlandstalige en vertaalde literatuur (Notten, 2012).
Behalve het leesgedrag van gedrukte boeken, hangt ook het online lezen samen met de leesopvoeding van ouders. Vijftienjarigen die regelmatig e-mailen, nieuwsberichten en encyclopedie-lemma’s lezen op het web, informatie zoeken en gespreksfora bezoeken, zijn als kind vaker voorgelezen. Daarnaast vertelden hun ouders hen vaker verhaaltjes, praatten ze vaker over gebeurtenissen van de dag, zongen ze vaker samen liedjes en speelden ze vaker met letterspeelgoed. Tot slot was er bij vijftienjarigen die vaker online lezen, een groter aantal boeken aanwezig in het ouderlijk huis (Notten & Becker, 2017).
Een stimulerende leesomgeving thuis zorgt er ook voor dat kinderen meer gemotiveerd zijn om te lezen. Er is een positieve invloed op de intrinsieke motivatie (lezen omdat je dit zelf graag wilt, bijvoorbeeld uit nieuwsgierigheid) en extrinsieke motivatie (lezen voor een extern doel, bijvoorbeeld om een hoger cijfer te halen) (Van Steensel & Jongerling, 2025).
Soorten activiteiten
Ouders kunnen verschillende activiteiten doen om het lezen te stimuleren. In de eerste plaats geven ze het goede voorbeeld. Als zij regelmatig een boek lezen en/of positieve opvattingen over lezen verkondigen, spiegelen hun kinderen zich aan dit gedrag. Ouders die relatief veel plezier ervaren in lezen, hebben bovendien kinderen met veel leesplezier (Notten, 2012; OECD, 2021).
Ten tweede bieden ouders directe begeleiding. Als zij hun kinderen voorlezen, met hen praten en discussiëren over boeken, hen boeken cadeau geven, of samen met hun kind de bibliotheek of boekhandel bezoeken, stimuleren ze het leesgedrag (Notten, 2012; Pfost & Heyne, 2023; Huysmans, 2013; Nielen & Bus 2016; OECD, 2021). Directe begeleiding heeft tevens een positieve invloed op zowel de intrinsieke (Kraaykamp & Van Hek, 2023) als de extrinsieke leesmotivatie van kinderen (Van Steensel & Jongerling, 2025). Het effect van voorlezen op de leesmotivatie is ook in de adolescentie en jongvolwassenheid nog steeds zichtbaar (Gottfried et al., 2015).
Ten derde stellen ouders boeken beschikbaar. Tienjarigen die ruim honderd boeken thuis hebben, ervaren meer leesplezier en lezen vaker dan kinderen met minder dan honderd boeken in huis (Expertisecentrum Nederlands, 2023).
Verschillen in leeftijd
Voor jongere kinderen lijkt het in het bijzonder van belang om directe begeleiding te bieden. De leesmotivatie is bij hen met name positief als ouders hen voorlezen, aanmoedigen om te lezen en helpen bij de boekenkeuze. Voor oudere kinderen en jongeren lijkt met name een stimulerende leesomgeving van belang. De leesmotivatie is bij hen met name positief als ouders zelf veel lezen en met hen praten over teksten en boeken (Van Steensel & Segers, 2019). De leesmotivatie en leesfrequentie van ouders speelt een grotere rol in de leesmotivatie van kinderen dan de sociaal-economische achtergrond (Cubillos, 2023).
