Aantal boekwinkels
Nederland telt anno 2023 in totaal 1.499 verkooppunten voor boeken, 4% minder dan het jaar ervoor. Deze cijfers betreffen boekhandels die zich specialiseren in boeken, en daarnaast winkels die tevens kranten, tijdschriften, kantoorartikelen en andere mediaproducten verkopen. Ook webwinkels die boeken verkopen, warenhuizen en Boekenbon-adressen tellen mee (Koninklijke Boekverkopersbond, 2024). Er zijn anno 2024 655 winkels die nagenoeg uitsluitend boeken verkopen, 12% meer dan een jaar eerder. Het is de eerste groei na een jarenlange daling (CBS, 2024).
Bezoek en aankoop boekwinkel
Ruim acht op de tien Nederlanders bezoekt weleens een fysieke boekwinkel. Dit aantal is in de loop der jaren nagenoeg stabiel gebleven (KvB Boekwerk & GfK, 2024, meting 67). Bijna driekwart van de Nederlanders bezoekt, hiernaast of in plaats van, weleens een online boekwinkel (KvB Boekwerk & GfK, 2019, meting 49).
Tussen 2013 en 2018 gingen Nederlanders minder boeken kopen. Vanaf 2019 stijgt het aantal Nederlanders dat boeken koopt weer, om in 2023 uit te komen net onder het niveau van 2013. Ook de koopfrequentie is tussen 2019 en 2023 toegenomen. Het gaat hier om kopers bij zowel fysieke winkels als webwinkels (KvB Boekwerk & GfK, 2024). In 2024 kocht 33% van de Nederlanders minimaal een keer per kwartaal (frequent) een nieuw boek, terwijl het in 2019 ging om 31% (KvB Boekwerk & GfK, 2024, meting 67).
Vrouwen en hoger opgeleiden zijn tussen 2013 en 2023 minder vaak boeken gaan kopen. De koopfrequentie van veertien- tot vierentwintigjarigen steeg juist tussen 2018 en 2023. Dit gaat mogelijk samen met de groeiende verkoop van anderstalige boeken (KvB Boekwerk & GfK, 2024; KvB Boekwerk & GfK, 2018).
Verkoop fysieke boekwinkel versus webwinkel
56% van de boeken is in 2023 gekocht in de fysieke boekwinkel. Deze is hiermee populairder dan de webwinkel met 44%. Deze verhouding was in 2022 precies hetzelfde (KvB Boekwerk & GfK, 2024). In 2021 trok de webwinkel met 51% de meeste verkopen. Dit was voor het eerst in de geschiedenis, en werd veroorzaakt door de sluiting van fysieke boekhandels ten tijde van de coronacrisis (KvB Boekwerk & GfK, 2022).
Hoewel de fysieke boekwinkel favoriet is, hebben webwinkels doorheen de jaren een forse groei doorgemaakt. In het eerste coronajaar 2020 tekenden ze voor 45% van de verkochte boeken, in 2019 voor 37% en in 2013 voor 16% (KvB Boekwerk & GfK, 2023).
Met name non-fictie boeken en anderstalige boeken worden veelal via e-commerce kanalen verkocht. De prijs van een boek ligt bij webwinkels, mede hierdoor, gemiddeld hoger dan in de fysieke winkel. Ook de online verkopen door fysieke winkels worden geteld onder e-commerce (KvB Boekwerk & GfK, 2024a; KvB Boekwerk & GfK, 2024b).
De zogeheten ‘longtail’ manifesteert zich sterker binnen e-commerce. Het omzetaandeel van boeken waarvan relatief weinig exemplaren worden verkocht, is er groter dan bij fysieke boekwinkels. Bij de fysieke boekhandel is er sprake van een bestsellermarkt: de verkoop bestaat in sterkere mate uit populaire titels. Het omzetaandeel van boeken in de top 100 van bestverkopende titels is er bijvoorbeeld groter dan binnen e-commerce. Bovendien behalen fysieke boekwinkels met minder titels de helft van de omzet (KvB Boekwerk, 2023; KvB Boekwerk & GfK, 2021; KvB Boekwerk & GfK, 2020). Tot slot ligt de afzet van nieuw verschenen titels hoger bij de fysieke winkel, met name in de eerste weken nadat een boek verschijnt (KvB Boekwerk & CB, 2019).
Binnen e-commerce is de diversiteit in verkochte boeken groter. In 2023 hebben webwinkels 597.000 verschillende titels verkocht en fysieke boekwinkels 199.000. Voor uitsluitend Nederlandstalige boeken ligt de verhouding andersom. Terwijl fysieke boekwinkels in 2023 109.000 verschillende Nederlandstalige titels verkochten, waren dit er bij webwinkels 101.000 (KvB Boekwerk & GfK, 2024). Het assortiment is bij webwinkels, met 67.000 titels, ook groter dan bij fysieke winkels, met 55.000 titels. Dit vertaalt zich voor e-commerce in het assortiment met de meeste unieke titels (KvB Boekwerk, 2023).
Motieven bezoek fysieke boekwinkel versus webwinkel
50% van de kopers schaft het vaakst nieuwe boeken aan bij de fysieke boekwinkel, tegenover 41% bij een internetboekwinkel. 4% bestelt nieuwe boeken het vaakst via de website van een fysieke boekhandel (KvB Boekwerk & GfK, 2024, meting 67). Sinds 2012 is het aantal online kopers van boeken gegroeid (KvB Boekwerk & GfK, 2018). Nederlanders kopen in vergelijking met andere Europeanen ook veel boeken online (Federation of European Publishers, 2017).
Bezoekers hebben uiteenlopende redenen om boeken te kopen bij een van beide kanalen. Bezoekers van de webwinkel, waarbij in het onderzoek naar Bol.com is gevraagd, ervaren het thuiswinkelen als prettig en waarderen het zoekgemak, het brede boekenaanbod en de onbeperkte openingstijden. Bezoekers van de fysieke boekwinkel willen graag lokale ondernemers steunen en omarmen de prettige en inspirerende omgeving om rond te lopen en boeken te zoeken (KvB Boekwerk & GfK, 2024, meting 67).
De fysieke boekhandel, de webwinkel en ook de bibliotheek kunnen werken aan het verbeteren van de vindbaarheid van boeken. Dit kan worden afgeleid uit het gegeven dat gebruikers van deze kanalen minder positief zijn over hun ervaringen met het vinden van boeken dan over het belang dat ze eraan hechten. Vooral bibliotheken kunnen zich ontwikkelen: driekwart van de leners van boeken beschouwt de vindbaarheid van boeken als belangrijk, terwijl de helft het in de praktijk als positief ervaart (KvB Boekwerk, Medialoket & GfK, 2020).
