Aantal boekwinkels
Het aantal fysieke winkels dat boeken verkoopt is in 2021 gedaald. Er zijn ten opzichte van 2020 8,1% minder boekwinkels en 7% minder winkels voor lectuur en schrijfwaren (CBS, 2022).
In 2019 telde Nederland in totaal 1.306 verkooppunten voor boeken, 2% meer dan het jaar ervoor. De cijfers betreffen boekhandels die zich specialiseren in boeken, en daarnaast winkels die tevens kranten, tijdschriften, kantoorartikelen en andere mediaproducten verkopen. Ook webwinkels die boeken verkopen, warenhuizen en Boekenbon-adressen tellen mee (Koninklijke Boekverkopersbond, 2019).
Bezoek boekwinkel
Ruim acht op de tien Nederlanders bezoekt weleens een fysieke boekwinkel. Dit aantal is in de loop der jaren nagenoeg stabiel gebleven (KvB Boekwerk & GfK, 2022, meting 59). Bijna driekwart van de Nederlanders bezoekt, hiernaast of in plaats van, weleens een online boekwinkel (KvB Boekwerk & GfK, 2019, meting 49). Het aantal Nederlanders dat minstens een keer per kwartaal een boek aanschaft is tussen 2009 en 2018 gedaald van 45% naar 31%. De groep mensen die nooit een boek koopt, steeg in deze periode van 15% naar 20%. Vooral vrouwen en hoger opgeleiden zijn minder vaak boeken gaan kopen. Het gaat hier om kopers bij zowel fysieke winkels als webwinkels (KvB Boekwerk & GfK, 2018).
Fysieke boekwinkel versus webwinkel
In 2021 was e-commerce voor het eerste jaar in de geschiedenis populairder dan de fysieke boekhandel: 51% van de boeken is toen online verkocht. In 2020 ging het nog om 45% van de boeken en in 2019 om 37%. Deze sterke groei was deels het gevolg van de sluiting van fysieke boekhandels ten tijde van de coronacrisis (KvB Boekwerk & GfK, 2022).
In 2022, het eerste jaar sinds 2019 dat grotendeels plaatsvond zonder coronabeperkingen, is de fysieke boekhandel opnieuw favoriet. 56% van alle boeken is dit jaar in de fysieke boekwinkel gekocht. De situatie van voor de coronacrisis, toen de fysieke boekhandel een aandeel had van 63%, is (nog) niet hersteld. Overigens steeg de online afzet van boeken ook voor corona gestaag: zo lag deze in 2013 nog op 16% (KvB Boekwerk & GfK, 2023).
Met name non-fictie boeken en anderstalige boeken worden veelal via e-commerce kanalen verkocht. De prijs van een boek ligt bij webwinkels, mede hierdoor, gemiddeld hoger dan in de fysieke winkel. Ook de online verkopen door fysieke winkels worden geteld onder e-commerce (KvB Boekwerk & GfK, 2023; KvB Boekwerk & GfK, 2021).
De zogeheten ‘longtail’ manifesteert zich sterker binnen e-commerce. Het omzetaandeel van boeken waarvan relatief weinig exemplaren worden verkocht, is er groter dan bij fysieke boekwinkels. Bij de fysieke boekhandel is er in sterkere mate sprake van een bestsellermarkt. Het omzetaandeel van boeken in de top 100 van bestverkopende titels is er groter dan binnen e-commerce. Bovendien wordt bij fysieke boekwinkels met minder titels de helft van de omzet behaald (KvB Boekwerk & GfK, 2021; KvB Boekwerk & GfK, 2020). Tot slot ligt de afzet van nieuw verschenen titels hoger bij de fysieke winkel, met name in de eerste weken nadat een boek verschijnt (KvB Boekwerk & CB, 2019).
Binnen e-commerce is de diversiteit in verkochte boeken groter. In 2022 hebben webwinkels 538.000 verschillende titels verkocht en fysieke boekwinkels 204.000. Voor uitsluitend Nederlandstalige boeken ligt de verhouding andersom. Terwijl fysieke boekwinkels in 2022 117.000 verschillende Nederlandstalige titels verkochten, waren dit er bij webwinkels 101.000 (KvB Boekwerk & GfK, 2023).
50% van de kopers schaft het vaakst nieuwe boeken aan bij de fysieke boekwinkel, tegenover 42% bij een internetboekwinkel. 5% bestelt nieuwe boeken het vaakst via de website van een fysieke boekhandel (KvB Boekwerk & GfK, 2022, meting 59). Sinds 2012 is het aantal online kopers van boeken gegroeid (KvB Boekwerk & GfK, 2018). Nederlanders kopen in vergelijking met andere Europeanen ook veel boeken online (Federation of European Publishers, 2017).
Bezoekers hebben uiteenlopende redenen om boeken te kopen bij de webwinkel en fysieke boekwinkel. Bezoekers van de webwinkel, waarbij in het onderzoek naar Bol.com is gevraagd, ervaren het thuiswinkelen als prettig en waarderen de onbeperkte openingstijden en de veelheid aan informatie over boeken. Bezoekers van de fysieke boekwinkel omarmen de omgeving die inspireert om rond te lopen en ideeën voor verrassingen op te doen en de suggesties van het personeel (KvB Boekwerk & GfK, 2021, meting 55). Ditzelfde geldt voor bezoekers van bibliotheekvestigingen. Zij komen bovendien vaak thuis met meer en andere boeken dan dat ze van plan waren (KvB Boekwerk & GfK, 2019, meting 47).
De fysieke boekhandel, de webwinkel en de bibliotheek kunnen werken aan het verbeteren van de vindbaarheid van boeken. Dit kan worden afgeleid uit het gegeven dat gebruikers van deze kanalen minder positief zijn over hun ervaringen met het vinden van boeken dan over het belang dat ze eraan hechten. In het bijzonder bibliotheken kunnen zich ontwikkelen: driekwart van de leners van boeken beschouwt de vindbaarheid van boeken als belangrijk, terwijl de helft het in de praktijk als positief ervaart (KvB Boekwerk, Medialoket & GfK, 2020).
