Ontspanning is voornaamste leesmotief
47% van de Nederlandse bevolking leest op wekelijkse basis een boek voor het plezier in de vrije tijd. Dit betreft een stijging ten opzichte van de 43% in 2019 en de 42% in 2018. Dit komt mogelijk door de lockdowns ter preventie van verspreiding van het coronavirus, waarin mensen meer tijd in en rond het huis doorbrengen. Een andere reden voor de groei kan zijn dat de enquêtevraag, naast gedrukte boeken en e-boeken, vanaf 2021 ook betrekking heeft op luisterboeken. Hier staat tegenover dat het lezen voor werk, school en/of studie doorheen de jaren vrij stabiel is (KvB Boekwerk & GfK, 2021, meting 55).
Ontspanning is met stip de voornaamste reden om boeken te lezen in de vrije tijd. 83% van de boekenlezers noemt dit leesmotief. Andere beweegredenen volgen op ruime afstand. 40% leest boeken om lekker weg te dromen, 38% om meer te weten te komen over bepaalde onderwerpen en 32% en om zichzelf persoonlijk te ontwikkelen. Ten opzichte van een jaar eerder stijgt het aantal mensen dat boeken leest ter ontspanning, om meer te weten te komen over bepaalde onderwerpen en om zich persoonlijk te ontwikkelen. Deze groei hangt mogelijk samen met de coronacrisis (KvB Boekwerk & GfK, 2021, meting 55).
Lezers van literaire boeken hebben daartoe de meeste verschillende beweegredenen. Naast ontspanning, interesse en passie, scoren ook de motieven hobby en persoonlijke ontwikkeling hoog. Vergeleken met de genres spanning en streekroman wordt ontspanning minder vaak genoemd bij literaire boeken, en interesse juist vaker. Het literaire boek lijkt niet zozeer een bron van amusement als wel een middel tot reflectie en inzicht (KvB Boekwerk & GfK, 2009, meting 9).
Vooral gebrek aan tijd en plezier redenen om niet te lezen
De voornaamste reden om niet te lezen is een gebrek aan tijd. 44% van de Nederlanders boven de 13 jaar noemt dit de belangrijkste leesbarrière. Vrije tijd, bijvoorbeeld vakantie, werkt voor 60% dan ook stimulerend om te lezen. De concurrentie van andere activiteiten is, met 30% van de bevolking, de op één-na-voornaamste drempel. Het gaat dan vooral om televisie en ander videomateriaal (KvB Boekwerk & GfK, meting 62, 2022). Deze genoemde leesbarrières liggen in het verlengde van de oorzaken van ontlezing. Er zijn geen mensen die niet lezen omdat het te duur is, ze onvoldoende informatie kunnen vinden of een beperkte keuze hebben. Dit is lager dan in de rest van Europa, waarmee de voorwaarden om te kunnen lezen in Nederland relatief gunstig zijn (TNS Opinion & Social, 2013).
Nederlanders die geen boeken lezen, ervaren vooral een gebrek aan leesplezier. 47% van de niet-lezers zegt het boek te laten liggen omdat ze lezen niet leuk vinden, gevolgd door 36% die liever andere dingen doet, 30% die vaak niet de rust heeft om te lezen en 22% die er te weinig tijd voor heeft (KvB Boekwerk & GfK, 2019, meting 47).
Lezen als ‘imagebuilding’
Veel boekenliefhebbers lezen niet alleen om hun leesbehoefte te bevredigen, maar ook om uitdrukking te geven aan hun sociale identiteit. Boeken zijn naast consumptie- dus ook sociale media. Deze functie komt tot uitdrukking in de vaak prominente plaats van de boekenkast in de huiskamer, om bezoekers te laten zien dat dit een lezend huishouden is. Door zich met boeken te vertonen in publieke ruimten, zoals de trein of bibliotheek, laten lezers zien wat ze lezen. Veel lezers willen zich onderscheiden binnen de groep. Boeken dienen voor hen om zich een expert- of kennisrol aan te meten (Kaiser & Quandt, 2015).
