Het aantal mediatheken in het voortgezet onderwijs daalt. Waren er in 2019 nog 561 mediatheken, in 2022 waren dat er 427. En driekwart van de mediathecarissen is niet of beperkt opgeleid voor hun functie. Volgens Stichting Lezen en KB, nationale bibliotheek zijn mediatheek en leesomgeving essentieel voor het ondersteunen van goed leesonderwijs. Zij roepen onderwijs en lokale bibliotheken op om de beschikbare gelden uit het Masterplan basisvaardigheden te investeren in expertise en goede mediatheken.
Om zicht te krijgen op mediatheken in het voortgezet onderwijs hebben zelfstandig onderzoeker Marleen Kieft en DUO Onderwijsonderzoek onder 205 mediathecarissen en 253 schoolleiders onderzoek gedaan. De resultaten laten niet alleen zien dat het aantal mediatheken daalt, maar ook dat de beroepsgroep steeds verder vergrijst. Van de deelnemende mediathecarissen is 83% vijftig jaar of ouder, terwijl het in 2012 ging om 72%. Daarnaast laat een derde van de schoolleiders op scholen zonder mediatheek weten de meerwaarde van een mediatheek niet te zien.
Het beeld van het mediatheekwerk in Nederland is niet alleen maar somber. In het onderzoek komt een grote tevredenheid naar voren over de bestaande mediatheken. Mediathecarissen geven hun mediatheek gemiddeld een 7,7; schoolleiders met een mediatheek geven de mediatheek een 7,5. Ze waarderen vooral de actuele en uitgebreide boekencollectie, de mooie, rustige ruimte en de toegankelijke locatie in de school.
Masterplan basisvaardigheden
“Om het leesonderwijs optimaal te kunnen ondersteunen, is een goede leesomgeving en daarmee ook de aanwezigheid van een schoolmediatheek essentieel,” zegt Gerlien van Dalen, directeur-bestuurder van Stichting Lezen. “KB, nationale bibliotheek en Stichting Lezen zijn blij dat het demissionaire kabinet met het Masterplan basisvaardigheden zo fors investeert in de Bibliotheek op school. Met deze Impulsregeling kunnen scholen de komende drie jaar in samenwerking met lokale bibliotheken 515 mediatheken openen op locaties voor het praktijkonderwijs en het vmbo, waar mediatheken doorgaans ontbreken. We roepen schooldirecteuren en -besturen die niet van de Impulsregeling gebruik kunnen maken ook op om te investeren in een volwaardige mediatheek op iedere middelbare school.”
Aanbevelingen over professionalisering, normering en digitale geletterdheid
Met alleen nieuwe mediatheken zijn de vo-scholen er nog niet. De onderzoekers doen in het rapport Mediatheken in het voortgezet onderwijs; Stand van zaken 2023 een aantal aanbevelingen. Zo is het belangrijk voor de kwaliteit van de mediatheek én het onderwijs dat mediathecarissen voldoende kennis hebben om hun functie goed te kunnen uitoefenen. Investeer vanuit het onderwijs en bibliotheken daarom in een volwaardige mediathecarisopleiding en goed professionaliseringsaanbod.
Ook zou er een normenkader moeten komen om de kwaliteit van een mediatheek objectief in kaart te brengen. Dit garandeert dat er niet alleen een mediatheek aanwezig is, maar ook dat deze een bijdrage levert aan de leesmotivatie en de leesvaardigheid van de leerlingen op de school. Op de meeste scholen speelt de mediatheek vreemd genoeg geen rol als het gaat om digitale geletterdheid, omdat veel schoolleiders en ook mediathecarissen dit niet als een thema zien voor de mediatheek. Zorg daarom voor scholing en laat mediatheken onderling goede voorbeelden uitwisselen van activiteiten rond digitale geletterdheid.
Presentatie op BMO-ledenvergadering
Stichting Lezen en KB, nationale bibliotheek presenteren het onderzoek op 4 april tijdens de Algemene ledenvergadering/Ledendag van de Beroepsvereniging Mediathecarissen Onderwijs (BMO). Na de presentatie vindt een brainstorm plaats met mediathecarissen over noodzakelijke acties in vervolg op het onderzoek.
Agendatip: webinar 23 mei om 15.00
Zelfstandig onderzoeker Marleen Kieft presenteert de resultaten van het onderzoek tijdens een webinar op 23 mei om 15.00 uur. Na de presentatie vindt een panelgesprek plaats met specialisten op het gebied van mediatheekwerk, die een reactie geven op de resultaten en aanbevelingen, en ambities en acties formuleren. Deelnemers aan het webinar kunnen vragen stellen en reacties geven. Houd voor meer informatie de socialmediakanalen van Stichting Lezen in de gaten.