MEES KEES JUBILEERT – Tien jaar na de verschijning van zijn eerste boek zit stagiair mees Kees nog steeds in de lift. De vierde bioscoopfilm, Mees Kees langs de lijn, gaat op 7 december in première; er is een 26-delige tv-serie opgenomen voor de Duitse tv; en alleen al in de laatste vier jaar zijn er 250.000 boeken in de serie verkocht. Eigenlijk gaat het zo goed dat schrijfster Mirjam Oldenhave zich afvraagt of er over zorgenkind Tobias nog wel te schrijven valt. ‘Hij heeft eindelijk vaste grond onder zijn voeten.’
Op een zonnige zomerdag bezoekt Mirjam Oldenhave de filmset van Mees Kees langs de lijn in Hilversum. In de lokalen van het schoolgebouw staan rekwisieten en kunstwerken opgestapeld. De gangen hangen vol gestipte luizencapejes, je struikelt er over kabels. Vandaag wordt een scène gefilmd op het schoolplein. Mees Kees (Leendert de Ridder) komt met een rotvaart aangefietst, is bijna te laat. In de fietsenstalling verspert Dreus (Sanne Wallis de Vries) hem de weg. ‘Mooi weertje, meester Kees!’ Mees Kees kijkt geschrokken. Mirjam Oldenhave ziet hoe Dreus de fiets voor hem op slot zet en schiet hardop in de lach. ‘Ik vind haar geweldig. Ze is zo helemaal Dreus! Alles aan haar is even kordaat.’
Grote getallen
De rol van Dreus, de strenge directrice van de school, is Wallis de Vries op het lijf geschreven. Ze draagt een paarse coltrui en ruitenrok, en na elk shot springt er een visagist tevoorschijn om haar pruik met militaire precisie terug in vorm te brengen. Zo retro had Oldenhave haar nooit bedacht, maar qua karakter past ze precies. ‘Ze voelt haarfijn aan waar Dreus’ grenzen liggen. Dreus zet iedereen aan het werk met hoofdrekenen en grote getallen, maar wel vanuit de beste bedoelingen. Ze heeft het beste met de maatschappij voor, oprecht.’
Scherp
Mees Kees langs de lijn is een aaneenschakeling van drie afleveringen uit een 26-delige tv-serie, die is opgenomen in coproductie met de avrotros en het Duitse zdf.
Een groot project, waarvoor scenarioschrijver Thijs van Marle een ploeg van vier scriptschrijvers bij elkaar zocht. Eerst werd er flink gebrainstormd, vertelt Mirjam Oldenhave.
‘De tv-serie is gebaseerd op de boeken, maar heel anders opgebouwd. Steeds staat er een ander kind uit de klas centraal, dat iets meemaakt. Jacky wordt verliefd, Toms hamster komt te overlijden. Voordat de scenario’s zijn geschreven, zijn we bij elkaar gaan zitten om de toon en de karakters scherp te krijgen.’
Ei met nopjes
Heel belangrijk, want onder haar nonchalante stijl en laconieke grapjes gaat een hoop psychologie schuil. Oldenhave: ‘Af en toe heb ik moeten ingrijpen. Dreus in haar onderbroek te kijk zetten, dat kan bijvoorbeeld echt niet. Ze is ijdel, achter haar rug om kun je zachtjes gniffelen, maar ze is ook kwetsbaar. Voor mij is ze juffrouw Ooievaar uit de Fabeltjeskrant, een strenge dame met een zwak plekje. Ze kwam een keer uit het donkere bos terug met een ei. Geen ooievaarsei, maar een ei met nopjes. Blijkbaar was ze vreemdgegaan. Dreus heeft ook zo haar geheimen, al verklap ik die niet.’
Het karakter van Mees Kees luistert even nauw. Hij is onhandig, luistert naar de adviezen van zijn klas die hem vertelt hoe dat moet, meester zijn. Toch voelt hij haarfijn aan wat kinderen nodig hebben om op te bloeien. Tekenaar Rick de Haas beeldt hem graag af met zijn handen in zijn zakken, mouwen opgestroopt. ‘Mees Kees is een beetje “spruitjes”,’ zegt Oldenhave liefkozend.
Tribune
Mees Kees langs de lijn werd opgenomen met een gedeeltelijk nieuwe cast. Omdat Willem Voogd, de ‘oude’ mees Kees, niet levenslang aan een karakter wilde vastzitten, werd een nieuwe acteur gevonden: Leendert de Ridder. Oldenhave is blij met zijn blonde kuif: ‘Willem Voogd heeft glamour, maar Leendert de Ridder is helemaal mees Kees. Alsof hij er eerst was en ik toen pas ben gaan schrijven.’ In deze vierde film geeft hij leiding aan het voetbalteam van groep 6B. Dat ze het toernooi zouden winnen was voor Oldenhave geen optie, daarom worden ze vierde. Oldenhave: ‘Mees Kees zegt: “Wij zijn de winnaars van de verliezers.” Dat past bij hem, om heel tevreden te zijn op de tribune. Het is meer spruitjes om geen eerste te worden.’
Ook de kindercast is nieuw. De eerste Tobias werd te lang, Sep kreeg de baard in de keel. De nieuwe Jackie (Roosmarijn van der Hoek), die vandaag boos over het plein naar mees Kees toeloopt, is een talent. ‘De echte Jackie was een van mijn pleegdochters,’ vertelt Oldenhave. ‘Ze is een-op-een in de boeken terechtgekomen. Een heel stoer, rauw meisje. Soms, als ik om haar moest lachen, zei ze: “Moet je gebruiken in je boek!” ‘s Nachts kwam ze een keer naar me toe en zei: ik heb luizen! Ik haar onder de lamp gezet, midden in de nacht. Niks gevonden. Toen ik vroeg ik: hoe wist je dat zo zeker van die luizen? Antwoordde ze (doodleuk): ik hoorde voetstapjes!’
Solidariteit
Ook voor Tobias, die een depressieve moeder heeft en alles alleen moet oplossen, vond ze inspiratie bij een pleegkind. ‘Wat ik van hem heb geleerd is dat kinderen elkaar zoveel gunnen. Hij was heel lief, kon zo trots zijn op zijn vrienden en de kinderen uit zijn klas. Vroeger dacht ik altijd: de school is een jungle, maar door hem ben ik ook andere dingen gaan zien: solidariteit, medelijden.’ In Mees Kees langs de lijn is het Tobias die de talenten van zijn klasgenoten inschakelt. Ze helpen mees Kees om zijn huis rolstoelvriendelijk te krijgen – voor zijn moeder. ‘Tobias denkt dat hij zelf niks kan, maar mees Kees zegt: kijk, dít is jouw talent. Iedereen laten samenwerken.’
Ongesluierd
Voorlopig is er nog geen nieuw mees Kees-boek gepland. Deel tien was de finale, zegt Oldenhave. Het gaat goed met Tobias. ‘Hij heeft eindelijk vaste grond onder zijn voeten gevonden.’ Nu schrijft ze een roman voor volwassenen, waarin ze ook de pijnlijkere ervaringen van het begeleiden van haar eigen pleegkinderen kwijt wil. ‘Ik wilde een keer ongesluierd kunnen schrijven. Helemaal rauw. Dat ik niet hoef te denken aan zwakke lezers, en of er genoeg grapjes in zitten.’ Die humor weert ze nu bewust. ‘Ik heb moeten vechten tegen de kolder. Mees Kees zit gewoon in mijn pen. Dacht ik bij het schrijven: verdorie, daar heb je Tobias en zijn mees weer. Weg met jullie! Deze keer moet ik met de billen bloot.’
Mirjam Oldenhave (Hengelo, 1960) volgde een opleiding tot dramatherapeut en gaf toneel- en muziekles in het speciaal onderwijs, voor ze debuteerde als schrijfster. Een vriendin met vuisten (1998) was haar eerste jeugdboek. In 2006 schreef ze Een pittig klasje, waarin Kees Bruin aan de slag gaat als stagiair voor groep 6B. Samen met de kinderen bedenkt hij vindingrijke oplossingen voor vakken waarin ze geen zin hebben. Er verschenen tien boeken over mees Kees met tekeningen van Rick de Haas. Twee daarvan, Mees Kees – De sponsorloop (2010) en Mees Kees – Gaat verhuizen (2011), werden onderscheiden met een Vlag en Wimpel van de Griffeljury. De eerste familiefilm, Mees Kees (2012), werd geregisseerd door Barbara Brederode en werd door 600.000 mensen bezocht. Mirjam Oldenhave treedt geregeld op met haar band moex in de scholenvoorstelling De grote Mees Kees show!.
Dit artikel verscheen in Lezen 4, 2016, auteur: Annemarie Terhell