De Culturele Apotheek publiceerde vandaag, op Wereldboekendag, een artikel van Susanna Linden en Agnes Andeweg (Universiteit Utrecht) over de opbrengsten van samenlezen (shared reading). Bij deze methode gaan deelnemers onder begeleiding van een gespreksleider met elkaar in gesprek over een verhaal of gedicht en verbinden zij de tekst aan hun eigen ervaringen. De beschikbare onderzoeksliteratuur laat zien dat samenlezen bijdraagt aan emotionele reflectie, nieuwe perspectieven en sociale verbondenheid.
Samenlezen: de methode
Samenlezen (‘shared reading’) is een laagdrempelige vorm van gezamenlijk lezen. Anders dan bij een klassieke leesclub hoeven deelnemers niets voor te bereiden en is voorkennis niet nodig. De methode is ontwikkeld door de Britse Jane Davis. Davis’ voornaamste doel was om mensen die normaliter niet of weinig in contact komen met literatuur te laten ervaren wat gedichten en verhalen kunnen betekenen voor hun persoonlijk leven. Zo ontstonden samenleesgroepen in Britse buurt- en verzorgingshuizen, psychiatrische instellingen, gevangenissen en bibliotheken. In Nederland heeft de Culturele Apotheek samenlezen geïntroduceerd en ook hier zijn er tientallen samenleesgroepen.
De effecten van samenlezen
Susanna Linden en Agnes Andeweg van de Universiteit Utrecht brachten het beschikbare onderzoek naar de effecten van samenlezen in kaart in hun artikel Dit doet samenlezen: wetenschappelijk onderzoek wijst op emoties, perspectieven en verbondenheid. Grofweg zijn er drie domeinen te onderscheiden waar samenlezen op van invloed is.
Eigen emoties
Samenlezen leidt tot gevoelens van herkenning in de tekst. Tijdens het samenlezen ligt de nadruk op breed gedeelde emoties: deelnemers krijgen ruimte om hun gevoelens te uiten zonder zich daarbij ‘anders’ of ‘vreemd’ te hoeven voelen. Dit proces van emotionele expressie wordt vergemakkelijkt door de afstand die de tekst creëert: de tekst fungeert zowel als spiegel en als buffer. De gelezen teksten dragen daarnaast ook een rijk emotioneel vocabulaire aan, waardoor deelnemers hun ervaringen beter onder woorden leren brengen.
Nieuwe perspectieven
Samenlezen zorgt niet alleen voor herkenning, maar ook voor nieuwe perspectieven. Literaire teksten bevatten namelijk open plekken die ruimte laten voor verschillende interpretaties. In samenleesgroepen komen deelnemers in contact met nieuwe zienswijzen en leren ze samen tot een genuanceerde interpretatie te komen. Het bewustzijn van de eigen positie wordt versterkt en deelnemers leren stil te staan bij hun eigen onbewuste aannames en oordelen. Dit helpt bij het versterken van het kritisch denkvermogen en zorgt daarnaast voor meer mentale flexibiliteit, welbevinden en hoop.
Sociale verbondenheid
In samenleesgroepen is iedereen gelijkwaardig en wordt ieders bijdrage serieus genomen. Deelnemers bouwen op elkaar voort en regelmatig wordt er positieve feedback gegeven. Dit versterkt de eigenwaarde van de deelnemers en zorgt voor een gemeenschapsgevoel. Sommige deelnemers sluiten via samenleesgroepen nieuwe vriendschappen, waardoor sociale isolatie wordt tegengegaan en deelnemers meer sociale steun ervaren.