26 februari 2019

Wie denkt dat leerlingen zich door hun mondeling Nederlands bluffen door uittreksels te lezen en boekverfilmingen te bekijken, heeft het bij het verkeerde eind. Examenkandidaten havo en vwo lezen gemiddeld 76,6% van alle titels op hun leeslijst. 63,2% van alle boeken wordt door hen volledig uitgelezen. De leerlingen beoordelen de titels gemiddeld met een 6,7.

Dit blijkt uit een recent door Stichting Lezen gepubliceerd onderzoek van Jeroen Dera, vakdidacticus Nederlands en lerarenopleider aan de Radboud Universiteit. 1616 bovenbouwleerlingen havo/vwo vulden een enquête in over hun (verplichte) leeslijst. Zij noteerden welke boeken zij op hun leeslijst hadden gezet, welk aandeel van deze boeken zij gelezen hadden, en hoe zij deze boeken waardeerden. Leerlingen in het vmbo zijn niet bevraagd, aangezien het literatuuronderwijs op het vmbo anders is ingericht. 

De meestgelezen boeken zijn niet de meest gewaardeerde boeken

In totaal werden 15.743 titels opgevoerd door de leerlingen. In de ranglijst van 25 meestgelezen boeken op havo en vwo staat niet één titel uit de top tien van hoogst scorende teksten onder leerlingen, die wordt aangevoerd door De engelenmaker van Stefan Brijs (cijfer 8.1). Van de tien laagst scorende teksten onder leerlingen staan er daarentegen drie in de top 25 van meestgelezen boeken op het vwo. Dat zijn zonder uitzondering canonieke teksten, die vaak verplicht gelezen worden: Karel ende Elegast, Warenar van P.C. Hooft en Kaas van Willem Elsschot. Teksten van voor 1880 scoren onder leerlingen relatief laag, met gemiddeld een 6.0.

Mannelijke, levende auteurs domineren de lijst

Op de gemiddelde leeslijst is de verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke auteurs grofweg 3:1. Ook het percentage auteurs met een niet-westerse achtergrond is op het geheel zeer gering. In het literatuuronderwijs lijkt er dus vooral aandacht te zijn voor witte, mannelijke auteurs. De Vlaamse literatuur blijkt in het Nederlandse onderwijs ook ondervertegenwoordigd, met een aandeel van 7,3% op de totale selecties. Het percentage teksten van buiten het Nederlandse taalgebied is verwaarloosbaar (0,9%). Een ruime meerderheid van de gekozen teksten (59,7%) is geschreven door een nog levende auteur.

Vrouwelijke auteurs en jeugdboeken en thrillers worden hoger gewaardeerd

Het onderzoek laat zien dat boeken geschreven door vrouwelijke auteurs iets hoger scoren dan boeken geschreven door mannelijke auteurs. Eenzelfde kleine, maar significante voorsprong hebben niet-westerse auteurs op westerse auteurs. Recente literatuur scoort onder leerlingen significant hoger dan oudere literatuur, ook wanneer de periode 1950-1999 vergeleken wordt met de periode 2000-heden. Verder zijn er duidelijke waarderingsverschillen tussen genres waarneembaar. Leerlingen waarderen jeugdboeken en thrillers significant hoger dan romans, poëzie en toneel. Tegelijkertijd waarderen ze romans significant hoger dan poëzie.

Meisjes lezen meer boeken van hun lijst dan jongens

Meisjes scoren hoger voor hun schoolexamen literatuur dan jongens, willen vaker na hun examen blijven lezen en lezen een significant groter deel van hun literatuurlijst dan jongens. vwo-leerlingen scoren verder hoger op hun schoolexamen literatuur dan havoleerlingen. Ook willen zij vaker dan havoleerlingen Nederlandse literatuur blijven lezen na het afronden van hun middelbare school. Er zijn echter geen verschillen tussen havo- en vwo-leerlingen in de cijfers die zij toekennen aan hun leeslijst en in het percentage van hun literatuurlijst dat zij daadwerkelijk lezen.