Auteur: Annemarie Terhell
POSITIEF CONTACT – Op zo’n negentig consultatiebureaus zijn al BoekStartcoaches actief met als doel om kinderen vanaf heel jonge leeftijd vertrouwd te maken met boeken. Michelle Oolders, leesconsulent van Bibliotheek Midden-Brabant, en Marije Kooistra, leesconsulent van Bibliotheken Mar en Fean, laten zien wat er op zo’n ochtend vol boeken en baby’s gebeurt. ‘Winst zit soms in kleine dingen.’
Het is maandagochtend tien uur op het consultatiebureau van Goirle. Puck, tweeënhalf jaar oud, banjert rond in haar luier. Ze pakt een stoeltje, schuift aan bij het BoekStarttafeltje en leest aandachtig in Mijn kleine safari. Na een paar minuten staat ze op en neemt het boek mee naar assistente Wilma van Ouweland. Ze begint uitgebreid te kletsen en laat haar de foto’s zien. Intussen knoopt Michelle Oolders een praatje aan met Pucks vader, die bezig is met zijn babyzoontje. ‘Kijk, dit toverbadboekje is misschien leuk voor jullie allemaal. Als het nat wordt krijgt het allemaal kleurtjes,’ demonstreert ze met een uitgewrongen doekje. Intussen wacht Dex, drie jaar oud, tot zijn broer aan de beurt is voor een prik. Hij is verdiept in het kartonboekje Van wie is die hoed? Als de spreekkamer opengaat, is Dex stellig: het boek moet mee naar binnen.
Wegen en meten
Goede timing is belangrijk, weet Oolders. ‘Als ouders binnenkomen hebben ze eerst tijd nodig om hun kindje uit te kleden. Vervolgens moet het gewogen en gemeten worden. Pas daarna, als ze wachten tot ze bij de arts of verpleegkundige naar binnen kunnen, spreek ik ze aan. Dan kletsen we even over hun kindje of over de Bibliotheek. Ik probeer mensen leuke boekentips mee te geven, dat ze even het gevoel krijgen: o ja, de Bibliotheek! Dan hoop ik dat ze zich realiseren: er zijn nog vijftigduizend leuke boeken en niet alleen dat ene dat ikzelf al had. En dat ze er misschien weer eens binnenwandelen. We hebben hier in Goirle een mooie Bibliotheek en Tilburg heeft de LocHal, een modern gebouw dat al veel prijzen heeft gewonnen. Het oude beeld van de Bibliotheek willen we aan alle kanten bijschaven.’
Voelsprieten
Oolders werkt momenteel op drie consultatiebureaus, in Tilburg, Waalwijk en Goirle. Binnenkort komt daar Loon op Zand nog bij. Op een ochtend ziet ze gemiddeld zo’n dertien ouders en kinderen. ‘Het is mijn insteek om ten minste iedereen even gedag te zeggen en een boekentip te geven. Bij driedubbele bureaus, met spreekuren van twee verpleegkundigen en een arts tegelijk, lopen de wachttijden vaak op. Dat zijn de meest productieve ochtenden. Dan is er bedrijvigheid en kan ik bijvoorbeeld voorlezen aan groepjes wachtende kleuters.’ Aandacht geven, openstaan voor een gesprek en je voelsprieten uitsteken zijn belangrijke kwaliteiten als BoekStartcoach. Oolders benadert de bezoekers op een heel natuurlijke manier. ‘Ik wil mensen niets opdringen. Met een ongedwongen gesprekje komen er soms heel interessante dingen naar boven. Alles is winst, dat zit soms in kleine dingen. Je hebt een kind voorgelezen, even contact gemaakt. Dat kan al iets positiefs opleveren. Sinds ik op het consultatiebureau aanwezig ben, worden er meer koffertjes opgehaald.’
Voorbeeldgedrag
Hanneke de Beer, jeugdverpleegkundige in Goirle, ziet de meerwaarde van de aanwezigheid van de BoekStartcoach op het bureau. ‘Het is goed om het lezen te bevorderen en leuke boeken te laten zien, maar voorbeeldgedrag is ook heel belangrijk. Daar hebben wij tijdens het spreekuur te weinig tijd voor. Lezen en voorlezen komen bij ons wel regelmatig ter sprake. Met twee maanden leggen we uit dat kinderen kleuren gaan herkennen, kunnen gaan focussen en naar plaatjes kunnen kijken. Met vier maanden dat ze ook boekjes kunnen pakken en ernaar kunnen grijpen. En met acht maanden informeren we of ze al een pasje van de Bibliotheek hebben. Maar echt een boek voorlezen, daar is geen tijd voor. Dat kan wel in het BoekStarthoekje in de wachtkamer.’
Tweedeling
Zeker voor de groep die van huis uit niet gewend is om te lezen, is dat heel belangrijk, denkt De Beer. ‘Je ziet tegenwoordig al op jonge leeftijd een tweedeling: kinderen van hoger opgeleide ouders die zelf veel lezen en hun kinderen al jong in contact brengen met taal en boeken, en ouders die dat helemaal niet doen. Als je daar niets mee doet, komt die laatste groep de basisschool binnen met een achterstand. Zo jong zie je dan al een wereld van verschil in woordenschat, kennis van verhalen en vaardigheden. Dat verschil wordt de laatste jaren alleen maar groter, dus het is belangrijk dat we ons richten op de doelgroep die dat nodig heeft. Dat we ouders laten zien wat de voordelen van het voorlezen zijn. Dat we vertellen hoe fijn het is om contact te maken, om samen te lezen en te vertellen, en hoe dat helpt bij de ontwikkeling.’
Heerenveen
Drie dagen later, op een donderdagochtend in Heerenveen, staat het BoekStarthoekje van leesconsulent Marije Kooistra er zeer verzorgd bij. Kartonboeken, prentenboeken, voelboeken en badboekjes zijn aantrekkelijk uitgestald. Er is aanbod in zowel het Fries als het Nederlands, want veel kinderen worden tweetalig opgevoed. Naast ieder aankleedkussen ligt een knisperboekje voor het grijpen. Ahmed heeft met zijn elf maanden een flinke bos krullen en is al vier keer naar de kapper geweest, vertelt zijn moeder trots. ‘Vindt hij het leuk om boekjes te lezen?’ informeert Kooistra. Moeder, lachend: ‘Boekjes scheuren vindt hij heel leuk.’ Terwijl Ahmed bezig is met de poppenwagen, laat Kooistra een kartonboekje zien. ‘Zing je wel eens een liedje voor hem?’ informeert Kooistra. Moeder knikt. Ze krijgt een Boek Startfolder mee. ‘Je krijgt een koffertje van de Bibliotheek cadeau als je lid wordt.’
Koffertje
‘Veel ouders onderkennen het belang van voorlezen wel, maar denken dat hun kindje daar nog te jong voor is,’ weet Kooistra. ‘Dan leg ik uit dat je ook kunt spelen met een boekje. Kleine stapjes zetten, daarom gaat het als BoekStartcoach.’ Gewapend met boeken, folders, eindeloos veel geduld en tact kinderen en ouders benaderen en dan hopen dat je een snaar raakt. Als dat lukt, is er iets gewonnen. Kooistra: ‘Laatst vroeg ik twee ouders die samen waren gekomen: houden jullie van boeken? Nee, zeiden ze in koor. Ik vroeg of ik hun kindje mocht voorlezen. Toen ze zagen hoe geconcentreerd het luisterde naar Woezel en Pip, ontdooide er iets. De week daarop zag ik ze terug in de Bibliotheek. Ze hadden geen tijd voor de rondleiding, maar het BoekStartkoffertje ging wél mee naar huis. Dat zijn de kleine overwinningen waar je blij van wordt.’
Uit onderzoek blijkt dat jong beginnen met voorlezen een positief effect heeft op de woordenschat en taalontwikkeling. Met het programma BoekStart worden ouders gestimuleerd om al in het eerste levensjaar van hun kind met ze te praten, te zingen, ze voor te lezen en de Bibliotheek te ontdekken. De BoekStartcoach is een verdieping van BoekStart met als doel laagtaalvaardige ouders te helpen bij het opbouwen van een voorleesroutine. BoekStart is ontwikkeld door Stichting Lezen en de Koninklijke Bibliotheek, ais onderdeel van het programma Kunst van Lezen en wordt gefinancierd door het ministerie van ocw. Het programma wordt uitgevoerd door de Openbare Bibliotheek en ondersteund door de gemeente en het consultatiebureau.
Dit artikel stond eerder in Lezen 3, 2019